Giới thiệu kinh Tiểu
Bộ (Khuddaka Nikàya)
Gs. Trần Phương
Lan
Tiểu Bộ kinh có
nhan đề "Tiểu Bộ", nhưng lại chứa đựng số lượng kinh lớn
nhất trong năm bộ Nikàya là 15 tập, so với Trường Bộ (3 tập), Trung Bộ (3
tập), Tương Ưng Bộ (5 tập) và Tăng Chi Bộ (3 tập). Chữ "Tiểu" ở
đây, theo các vị luận sư, muốn chỉ tính cách hỗn hợp nhiều đề
tài được diễn tả bằng nhiều thể văn khác nhau, từ các kinh kệ
ngắn gọn do Ðức Phật thuyết giảng, các tiền thân Ðức Phật với
hàng ngàn bài kệ do các vị Tỳ kheo cảm tác, tiểu sử các Ðức Phật,
các vị A la hán, sự tích Thiên cung, Ngạ quỷ do chư vị kết tập kinh
điển biên soạn..., đến các luận thư phân tích giáo lý mở đầu
cho văn học A Tì Ðàm (Abhidhamma) của Luận tạng về sau. Tóm lại
Tiểu Bộ kinh là một hợp tuyển đa diện gồm 15 tập theo thứ tự như
sau:
1) Khuddaka Pàtha (Tiểu tụng): gồm 9
kinh và kệ ngắn gọn do Ðức Phật thuyết về Tam quy, Thập giới,
Các điềm lành, Phật bảo, Lòng từ v.v. cho các đệ tử mới học
đạo.
2) Dhammapada (Pháp cú): gồm 423 bài
kệ do Ðức Phật thuyết được sắp theo các chủ đề trong 26 phẩm,
là tập kinh phổ biến nhất trong các nước theo đạo Phật Nam truyền vì
tính cách cô đọng phần cốt tủy của giáo lý qua các bài kệ ngắn
gọn làm nền tảng của nếp sống đạo, từ đó nhiều bộ kinh lớn
được phát triển về sau.
3) Udàna (Cảm hứng ngữ, Phật tự thuyết):
gồm 80 chuyện gợi niềm cảm hứng để Ðức Phật phát biểu những
vấn đề hoan hỉ có tính cách giáo dục và khích lệ hội chúng, được
chia làm 8 phẩm.
4) Itivuttaka (Phật thuyết như vậy):
gồm 112 kinh chia ra 4 chương theo lối văn xuôi pha lẫn thơ kệ. Tập này
cũng trích dẫn những cảm hứng ngữ trang nghiêm của Ðức Phật nhưng bắt đầu
bằng câu "Ðây là điều được Ðức Thế Tôn thuyết và tôi
nghe như vậy".
5) Suttanipàta (Kinh tập): gồm 71 kinh trong
5 chương viết theo thể kệ, miêu tả hoàn cảnh xã hội cổ Ấn
Ðộ và bàn luận những lời dạy đầy tính cách triết học và đạo đức
của Ðức Phật, cùng lý tưởng trong nếp sống thanh tịnh của các Tỳ
kheo.
6) Vimanavatthu (Chuyện Thiên cung): gồm
85 chuyện chia ra 7 chương, miêu tả mọi cảnh huy hoàng của các lâu
đài Thiên giới ở đời sau dành cho những người sống theo chánh đạo và làm
thiện sự ở đời này.
7) Petavatthu (Chuyện Ngạ quỷ): gồm
51 chuyện trong 4 chương miêu tả cảnh giới khổ đau của các loài quỷ
do ác nghiệp của chúng tạo ra ở đời này. Cả hai tập chuyện Thiên cung
và Ngạ quỷ này nhằm nói lên tương quan giữa Nghiệp và Quả, cùng
khích lệ sự tu tập của giới tại gia.
8) Theragàthà (Trưởng lão Tăng kệ):
gồm 1,360 bài thơ kệ do 264 vị Tỷ kheo cảm tác từ đời sống tu tập
của chư vị.
9) Therigàthà (Trưởng lão Ni kệ):
gồm 524 bài kệ do 73 Tỷ kheo ni cảm tác. Cả hai tập thi kệ
Theragàthà và Therigàthà được đánh giá là những tác phẩm đẹp nhất trong
văn học Ấn Ðộ vì tính cách mang nặng tình người hòa lẫn thiền
vị của các đệ tử Phật. Ðây là những khúc hoan ca phản ánh đời sống
thanh tịnh của những người tầm cầu giải thoát giác ngộ, chân hạnh phúc.
10) Jàtaka (Bổn sanh hay Chuyện tiền thân
Ðức Phật): gồm 547 chuyện ngắn và dài theo thể văn xuôi xen
kẽ thi kệ trong 22 chương, theo thứ tự các bài kệ tăng dần từ chương
một với một bài kệ cho đến chương 22, chấm dứt với tiền thân
Vessantara nổi tiếng qua cả ngàn bài kệ. Các chuyện tiền thân
có mục đích tạo niềm tin vào đạo pháp trong mọi tầng lớp xã hội từ
vua chúa, Bà la môn cho đến các giới bình dân cùng khổ. Ðối với các
học giả, các chuyện tiền thân có tầm quan trọng lịch sử vì
chúng được xây dựng trong khung cảnh Ấn Ðộ cổ đại.
11) Nidesa (Nghĩa tích): là một luận thư
trình bày sự phân tích bình giải các vấn đề giáo lý của tập kinh
Sutta Nipata. Sách này gồm hai phần: Ðại nghĩa tích và Tiểu nghĩa tích.
12) Patisambhidàmagga (Vô ngại giải đạo):
một luận thư trình bày các vấn đề phân tích giáo lý theo hình thức
hỏi đáp như trong bộ A Tì Ðàm. Hai tập kinh này được đánh giá là các
tác phẩm tiền phong của văn học A Tì Ðàm và được xem là do Tôn giả
Sariputta (Xá Lợi Phất) thuyết giảng và bình luận 32 vấn đề giáo
lý trong 3 phẩm.
13) Apadana (Sự nghiệp anh hùng):
kể theo thể thơ kệ cuộc đời Ðức Phật và các Thánh đệ tử
của Ngài. Tập kinh gồm 4 phần: cuộc đời Ðức Phật Gotama (Thích Ca), 41 vị
Ðộc giác Phật, và 559 vị Tỷ kheo và Tỷ kheo ni đã trải qua những
cuộc chiến đấu anh hùng cao thượng để đạt cứu cánh giải thoát giác
ngộ.
14) Buddhavamsa (Phật sử): tập kinh theo
thể thơ kệ nói về sự tích 24 vị cổ Phật từ Ðức Phật Dipankara
(Nhiên Ðăng) đến Ðức Phật Kassapa (Ca Diếp) và phương cách các Ðức
Phật chuyển Pháp luân. Tất cả đều do Ðức Phật Gotama kể lại từ
khi Ngài còn là Bồ tát được Ðức Phật Dipankara thọ ký cho đến
khi Ngài diệt độ trong Niết bàn Vô dư y.
15) Cariyà Pitaka (Sở hạnh tạng): gồm 35
chuyện tiền thân Ðức Phật được kể theo lời thỉnh cầu của Tôn
giả Sariputta, với mục đích nêu rõ ý chí tầm cầu giải thoát với nỗ
lực cao độ và sự hy sinh vô thượng mà Bồ tát đã thực hiện qua mười
công hạnh Ba la mật (viên mãn) của Ngài.
(Trích Nguyệt
san Giác Ngộ, 01-1999)
